Συνέντευξη τύπου παραχώρησε σήμερα Δευτέρα, στο πλαίσιο του 55ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, ο Σέρβος κινηματογραφιστής Ζέλιμιρ Ζίλνικ, φετινός τιμώμενος του τμήματος «Ματιές στα Βαλκάνια».


Τον προσκεκλημένο καλωσόρισε ο διευθυντής του φεστιβάλ, Δημήτρης Εϊπίδης, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Νιώθω ιδιαίτερη χαρά και περηφάνια που φιλοξενούμε τον Ζέλιμιρ Ζίλνικ, έναν κορυφαίο ευρωπαίο δημιουργό, με ένα σημαντικό σώμα εργασίας, που είναι δραστήριο και αποδοτικό και αντικατοπτρίζει την πολιτική κατάσταση των Βαλκανίων των τελευταίων τριάντα χρόνων». Απ’ την πλευρά του, ο σκηνοθέτης τόνισε πως «είναι ευχάριστη έκπληξη να είναι καλεσμένος σε ένα τόσο ζωντανό φεστιβάλ, που προβάλλει εξαιρετικές ταινίες, με το κοινό να ανταποκρίνεται και να γεμίζει τις αίθουσες ακόμα κι όταν έξω έχει ήλιο, κάτι που η Ευρώπη δεν βλέπει συχνά στα φεστιβάλ της».

Ο Ζέλιμιρ Ζίλνικ, απαντώντας σε ερώτηση του Δημήτρη Κερκινού, υπεύθυνου του τμήματος «Ματιές στα Βαλκάνια», σχετικά με τη διαφορά μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ είπε πως «ξεκίνησε όπως και πολλοί άλλοι κινηματογραφιστές γυρίζοντας μικρού μήκους ταινίες και ντοκιμαντέρ, ένας τρόπος καθόλου άσχημος για έναν 20χρονο ο οποίος δοκιμάζει όχι μόνο τις δεξιότητες αλλά και την καρδιά και την ψυχή του». Αναφορικά με το ντοκιμαντέρ, ο κ. Ζίλνικ εξήγησε πως «μια ταινία τεκμηρίωσης κρύβει εκτός από δύναμη, πολλούς περιορισμούς, καθώς προσπαθώντας να αλιεύσεις την ιστορία και την τραγωδία των ανθρώπων, τους εκθέτεις, κι έτσι πολλές φορές προσπαθούν να παραβλέψουν ή να κρύψουν κομμάτια της ιστορίας τους».

Μιλώντας για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, τα Πρώιμα έργα, ο σκηνοθέτης σημείωσε ότι «το φθινόπωρο του 1968, όταν γυρίστηκε, ένιωσα πως ήταν η κατάλληλη στιγμή να γυρίσω ταινία, με συνταρακτικά γεγονότα να ορίζουν την πρώην Γιουγκοσλαβία. Οι φοιτητικές διαδηλώσεις στη χώρα σηματοδότησαν το μέλλον και τη μοίρα της χώρας, φέρνοντας ένα έντονο κλίμα κριτικής και αμφισβήτησης των νέων προς την άρχουσα τάξη και το σύστημα. Λίγο μετά, σοβιετικά στρατεύματα κατέλαβαν μέρος της Τσεχοσλοβακίας που ήθελε να ακολουθήσει ένα νέο μοντέλο ανεξάρτητης σοσιαλιστικής φόρμας, με τη Γιουγκοσλαβία να είναι αντιμέτωπη με τον πόλεμο και την κατοχή». Ο ίδιος βρέθηκε όπως είπε χαρακτηριστικά, στα χαρακώματα, μαζί με άλλους φοιτητές και νέους που προσπάθησαν να εμποδίσουν την επέλαση των αρμάτων στα βόρεια σύνορα της χώρας με την Ουγγαρία. «Εκεί είδα μπροστά μου την ιδέα για τα Πρώιμα έργα, σχεδόν είκοσι χρόνια πριν την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου».

Αναφορικά με τις κινηματογραφικές επιρροές του εκείνη την περίοδο, ο Ζίλνικ υπογράμμισε ότι «στην Ευρώπη πρωτοστατούσε τότε ο Γκοντάρ, ο οποίος και είχε πει πως μια καλή ταινία μυθοπλασίας θα πρέπει να μοιάζει με ντοκιμαντέρ και αντιστρόφως, θεωρία που ο γάλλος σκηνοθέτης δεν ακολούθησε κατά γράμμα, καθώς οι ταινίες του, όταν είχαν ως θέμα τους την πολιτική ήταν απομακρυσμένες από την πραγματικότητα».

Ωστόσο, ως μεγαλύτερη επιρροή του ο Ζίλνικ θυμάται «τον Αλεξάντρ Μεντβέντκιν, σπουδαίο ρώσο σκηνοθέτη, της εποχής του Αϊζενστάιν, που ήταν και ο πρώτος που λογοκρίθηκε στην χώρα του, όταν ακόμα ήταν εν ζωή ο Τρότσκι και ο Λένιν. «Θυμάμαι χαρακτηριστικά την ταινία του Ευτυχία, που πραγματεύεται την ιστορία μιας δασκάλας η οποία φτάνει σε ένα απομακρυσμένο σοβιετικό χωριό, κι ενώ είναι πρόθυμη να φέρει νέες ιδέες και τάσεις σε μια εποχή σαν εκείνη του ’20, τελικά καταλήγει να δεχθεί μια άγρια επίθεση από τους κατοίκους. Η ταινία απαγορεύτηκε και άρχισε να προβάλλεται μόνο σε πειρατικές προβολές». Άλλος ένας σημαντικός κινηματογραφιστής ήταν για τον Ζίλνικ, ο Γιόνας Μέκας, ο οποίος όπως είπε χαρακτηριστικά, όριζε την ελευθερία στον κινηματογράφο, με έναν τρόπο όμοιο με εκείνο του Κασσαβέτη.

Αναφερόμενος στο ανεξάρτητο σινεμά στη σημερινή Σερβία σε σύγκριση με όσα συνέβαιναν στη χώρα όταν εκείνος ξεκίνησε να γυρίζει ταινίες, τόνισε μεταξύ άλλων ότι τότε ο κινηματογράφος ήταν το πιο επιφανές μέσο και η πιο επιφανής τέχνη, ενώ σήμερα η τεχνολογία έχει αλλάξει το τοπίο.

Ο Ζίλνικ σε ερώτηση σχετικά με τη σημερινή πολιτική κατάσταση της Σερβίας είπε πως «σήμερα δεν κυριαρχεί ούτε καπιταλισμός, ούτε κομμουνισμός, ούτε μετα-σοσιαλισμός. Ακόμη κι αν υπάρξει σύσφιξη σχέσεων, θα συνεχίσει να επικρατεί μια πολιτική σύγχυση. Επιπλέον, σε ότι αφορά τις τέχνες, ο πολιτισμός απαξιώνεται και όλα είναι προσανατολισμένα στην διασκέδαση. Η Γιουγκοσλαβία είναι μπροστά στην τηλεόραση, με ομολογουμένως καλές παραγωγές που όμως απαξιώνουν τον κινηματογράφο».

Μιλώντας για τους νέους σέρβους σκηνοθέτες, ο δημιουργός τόνισε ότι «φυσικά και γεννιούνται νέα ταλέντα», όμως όπως εξήγησε «οι μεγαλοφυίες δεν αυξάνονται με τον ρυθμό που αυξάνονται τα τσιπάκια και τα gigabytes». Κάνοντας μια αναφορά στα μελλοντικά του σχέδια, ο ίδιος είπε πως «προσπαθώ κάθε χρόνο να κάνω κάτι. Πριν από ένα μήνα επέστρεψα από την Αφρική όπου με τρόμο ανακάλυψα πως εκεί το σύστημα εκμετάλλευσης των δασών, των γόνιμων εδαφών και των ορυχείων είναι πολύ πιο σκληρό από την εποχή της αποικιοκρατίας».

Κλείνοντας, ο Ζέλιμιρ Ζίλνικ σημείωσε ότι μπορεί να μην γνωρίζει πολλά για την σημερινή πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, ωστόσο θεωρεί βέβαιο πως «αφού ο Έλληνας άντεξε 3.000 χρόνια θα επιβιώσει και τώρα».